Pnina Grynszpan-Frymer, znana także jako Pnina Papier, przyszła na świat w 1923 roku w Nowym Dworze Mazowieckim. Jej życie naznaczone było niezwykłymi wydarzeniami, które miały miejsce w jednym z najtrudniejszych okresów w historii ludzkości. Zmarła 17 listopada 2016 roku w Tel Awiwie.
Była żydowską działaczką, która odgrywała kluczową rolę w ruchu oporu w czasie II wojny światowej. Jej zaangażowanie oraz determinacja przyczyniły się do ważnych wydarzeń tamtych lat.
W szczególności, Pnina Grynszpan-Frymer była uczestniczką powstania w getcie warszawskim, gdzie nie tylko stawiała czoła trudnościom, ale również inspirowała innych do walki o przetrwanie i wolność.
Życiorys
Pnina Grynszpan-Frymer urodziła się w Nowym Dworze Mazowieckim, gdzie była ostatnią z siedmiorga rodzeństwa. Jej ojciec, posiadający własny wóz oraz konie, pracował jako tragarz towarów. W rodzinnym mieście ukończyła żydowską szkołę powszechną. W 1939 roku, po wybuchu II wojny światowej, przeniosła się z rodziną do Warszawy, jednak wczesną wiosną 1941 wróciła do Nowego Dworu, gdzie musiała zamieszkać w getcie na Piaskach. Tam, w Modlinie, podjęła pracę przy wycince drzew.
W czerwcu 1941 roku Pnina przeprowadziła się do Legionowa, a potem powróciła do Warszawy, gdzie zamieszkała u swojego brata Dawida. Niestety, los jej rodziców, dziadka oraz siostry był tragiczny – zostali deportowani do obozu w Pomiechówku. Na początku września 1941 do warszawskiego getta przybyła jej matka oraz brat Zygmunt. W tym okresie Pnina oraz jej dwóch braci pracowali w szopie Landaua przy ulicy Gęsiej.
W wyniku działań Hersza Berlińskiego, Pnina wstąpiła do Żydowskiej Organizacji Bojowej przed styczniem 1943 roku. Po tzw. akcji styczniowej grupy bojowe skoszarowały się, a ona została przyporządkowana do grupy Berlińskiego. W tym czasie mieszkała przy ulicy Świętojerskiej 34, w terenie szopu szczotkarzy.
Podczas powstania w getcie, walczyła w oddziałach ŻOB, wykorzystując jedynie jeden granat oraz butelkę z benzyną. 20 kwietnia przeszła z Markiem Edelmanem do getta centralnego, do budynku przy ulicy Franciszkańskiej 30. Natomiast 8 maja, razem z grupą bojowców, w tym z Jurkiem Błonesem oraz Abramem Stolarkiem, weszła do kanału w poszukiwaniu drogi na aryjską stronę. W kanale napotkali grupę prowadzoną przez Kazika Rathajzera. 10 maja obie grupy wyszły na powierzchnię z kanałów przy ulicy Prostej i zostały przewiezione ciężarówką do lasu w Łomiankach, nieopodal Warszawy.
Do lipca 1944 roku brała aktywny udział w walkach partyzanckich w lasach wyszkowskich. Wkrótce potem wróciła do Warszawy, gdzie ukrywała się w wynajmowanym mieszkaniu przy ulicy Rakowieckiej 24 z Jankiem Bilakiem oraz Chaną Kryształ-Fryszdorf i Dowem Szniperem. Po wybuchu powstania warszawskiego, właścicielka mieszkania wymówiła im schronienie, przez co Pnina i jej towarzysze zostali schwytani przez Niemców i doprowadzeni do siedziby Gestapo w alei Szucha. W tym przypadku Pnina i Chana z innymi kobietami zostały zwolnione.
Pnina zdołała przejść na stronę powstańców, ale szybko została posądzona o szpiegostwo i trafiła do więzienia. Dzięki znajomości rodzinnej nazwiska jej brata, oficer przekonał się do jej wersji i ją uwolniono, nakazując jednocześnie zamieszkać w żydowskiej rodzinie, gdzie była regularnie kontrolowana. Po upadku powstania warszawskiego, z powodu obaw przed wykryciem jej żydowskiego pochodzenia, Pnina pozostała w ruinach stolicy. Wraz z Maszą Glajtman oraz Jakubem Putermilchem ukrywała się tam do 22 lub 23 stycznia 1945 roku.
Po spotkaniu z dowódcą z lasów wyszkowskich, Pnina otrzymała mundur i została łączniczką w grupie Armii Ludowej. W marcu 1945 roku opuściła Polskę, udając się na półroczny pobyt w Rumunii, a stamtąd do Palestyny, gdzie osiedliła się w Tel Awiwie. Jej mężem był Chaim Frymer (1920-1972), który również brał udział w powstaniu z getta.
W 2002 roku Pnina skrytykowała list otwarty Marka Edelmana, w którym porównywano żydowskich bojowników z getta do palestyńskich terrorystów. W kolejnych latach jako jedna z nielicznych uczestniczyła w obchodach 60. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim, a także pojawiła się w izraelskim filmie dokumentalnym Ostatni żydowscy powstańcy w 2006 roku. W kwietniu 2008 roku wzięła udział w obchodach 65. rocznicy tych wydarzeń.
Upamiętnienie
– Jej nazwisko jest upamiętnione na tablicy pamiątkowej, która znajduje się przy pomniku Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego na ulicy Prostej 51 w Warszawie.
Przypisy
- Reut Rimerman: Warsaw Ghetto Uprising fighter dies at 95. Jedi’ot Acharonot, 18.11.2016 r. [dostęp 19.11.2016 r.]
- M.P. z 2003 r. nr 41, poz. 598 (jako Grynszpan Pnina)
Oceń: Pnina Grynszpan-Frymer